Op 1 februari 2023 keurde het Vlaams Parlement een voorstel van decreet tot wijziging van het Decreet Lokaal Bestuur goed. De wijziging heeft betrekking op de verplichting tot het oprichten van een deontologische commissie bij de gemeenteraad en de districtsraad. Enkele dagen later werd het voorstel van decreet bekrachtigd door de Vlaamse Regering.

Al sinds 2007 zijn lokale besturen verplicht om een deontologische code vast te leggen. Dit is een algemene leidraad voor lokale mandatarissen om deontologisch correct te handelen als ze hun mandaat uitoefenen. Sommige Vlaamse steden en gemeenten hebben al een deontologische commissie, maar vanaf maart 2023 gaat Vlaanderen op het vlak van controle een stap verder en zijn alle steden en gemeenten verplicht om een deontologische commissie op te richten. De deontologische commissie zal toezien op de verantwoordelijke invulling van de lokale politieke mandaten.

De bevoegdheden van de deontologische commissie worden vastgelegd in de deontologische code. Zo kan de deontologische commissie onder meer advies verlenen, maar kan ze zelf geen tuchtmaatregelen of blaam opleggen.

De deontologische commissie bestaat minstens uit één vertegenwoordiger per fractie in de gemeenteraad. Ook in de deontologische commissie voor de raad voor maatschappelijk welzijn zetelt er één vertegenwoordiger per fractie in de gemeenteraad. Daarenboven kunnen ook onafhankelijk experten als volwaardig lid deel uitmaken van de deontologische commissie.

Het valt nog af te wachten hoe de deontologische commissies in de praktijk zullen worden uitgerold.